Bernardo Atxagak 'Etiopia'-ren edizio berriarekin kultur agitazio urteak berpizten ditu

Aspaldi agortuta zegoen ezinbesteko liburua berriro argitaratu du Erein Argitaletxeak. 'Etiopia', 1978an Bernardo Atxagak (Asteasu, 1951) idatzitako poemez eta prosalan laburrez osatutako liburu-bilduma bat da. «Diktaduraren presentziarekin oraindik, Pott liburutegian inprimatu genuen», gogoratzen du Atxagak originala erakusten duen bitartean, lehengo liburu eta oraingo edizio batekin konparatu nahi zituelako. Autorearen bigarren lana ia klandestinitatearen antzera banatu zen. «Askok fotokopiatuta irakurri genuen», kontatu du Anarik, beste batzuen baiezkoarekin, edizio honetako kontrazalaren autoreak. «Fotokopia eta Ruper Ordorika dira bi hitz 'Etiopia'-rekin bat datozenak», azpimarratu du Azkoitiko abeslariak, musikarekin Atxagaren testua beti elkartu dituenak.

Ereineko editoreak, Inazio Mujikak, liburuaren «garrantzia eta euskal literaturan duen balioa» azpimarratu ditu. «Liburuaren aberastasuna bere irakurtze prozesu bera da», dio Atxagaren liburu-bildumari buruz, «erreferente kulturalez betetako obra bat delako. Bere garaian, lehendabizi irakurri nuenean, askok kontuan izan nituen baina beste batzuk harrapatu ezin. Orain, berriz ere kontsultatu dudanean, seguraski besteren bat egongo da erreparatu ez dudana». Ereinek argitaratu zuen obra bigarren aldiz, 1983an, bi poema berriekin, Mujikak gogoratu duen bezela. 1988ko edizioan berriz, soilik puntuazio aldaketa sinple batzuk egin ziren. 36 urte geroago, izenburuaren beste interpretazio bat bilatu nahian, hizkuntzaren hainbat moldaketa eta ilustrazio berriak gehitu dira idazlearen bilduma literario honetara.

Atxagaren testua irudikatzea Jon Arangureren lana izan da. «Iturrik emandako enkargua jarraituz, ardura handiko lan bat bezala hartu dut», komentatu du artistak. «Nire lana ez da soilik izan testua irudi bihurtzea, baizik eta obraren interpretazio atmosferiko bat egitea». Baita ere, Zarautzeko ilustratzailearen lana dela eta, kaleratze honen desio bat oraingo belaunaldietara ailegatzera da. «Oso kontziente gara obra irakurtzeko konplexua dela, batez ere gazte batentzako, baina uste dugu esfortzua pena berezi duela», adierazi du Anarik. «Testua bera zaila da ulertzeko, baina irudiekin batera esperientzia arinagoa izatea espero dut», gehitu du Arangurenek.

Ia 50 urte pasa dira Asteasuko idazleak bere bigarren obra idatzi zuenetik, «eta rebisionatzerakoan hunkitze prozesu bat bizi izan dut 'Etiopia' berriz irakurtzerakoan», adierazi du autoreak kaleratze berriaren aurkezpenean. Bere hiria, «nire Bilbo maitea», momentuko erreferente kultural bihurtu zen, («horregatik maite dut hainbeste Bilbo»), batez ere, niretzako funtsezkoa izan zirelako erreferente literarioak eta musikalak, baina batez ere, antzerkia. «Bilbon taularatzen ziren obrak oso arriskatuak ziren momentu horretan. Jose Luis Gomez aktoreak Kafkaren errepertorioa dut buruan orain. Niretzat, hogei urte soilik nituela, erreferente oso garrantzitsua bihurtu zena», gogoratu du Atxagak, azpimarratuz «arte dadaistak arte errealistak baino askatasun gehiago» duela.

Idazleak bere gaztetako urteetara atzera egin eta Ruper Ordorikaren hasierak gogoratu ditu, «abeslaria izan nahi zuela esaten zuenean» eta giro 'eruditoan' sartzen hasi zenean. «Gutxitan pasatzen da poesia batek adaptazio musikal bat izatea. Espainian soilik Machado, Nerudak eta beste gutxi batzuk lortu dute», esan du Atxagak, Ordorikak 'Hautsi da Anphora' diskoan idazlearen bilduma literarioa bertsionatu baitzuen. Obrari dagokionez, oso «momentu egokian idatzi nuela uste dut, konplizeak azkar bilatu baitzituen 'Etiopia' liburuaren kaleratzeak, gero erreferente kulturalak bihurtu diren konplizeak», amaitu du euskal autoreak.

• Temas
• Bernardo Atxaga